Woensdag lazen we op de site van RTV Rijnmond dat de Rotterdamse ombudsman ‘Rolexcontrole politie’ te ver vindt gaan. Ook in onze eigen socialemediabubbel (Twitter) dook het woord de afgelopen dagen een paar keer op en vandaag lezen we in NRC Next de kop ‘Rolex-controle: waar is uw kassabon?’

De introductie van het woord rolexcontrole heeft te maken met de aankondiging van de Rotterdamse politie dat agenten dure merkkleding en andere luxueuze producten van jongeren zonder regulier inkomen gaan afpakken als de drager niet duidelijk kan maken hoe hij eraan komt en ze heeft betaald: ‘Omdat ze geen inkomen hebben, moet de dure kleding wel verkregen zijn met criminele activiteiten', aldus de politie.

De rolexcontroles vinden plaats in het kader van de patseraanpak: justitiële aanpak waarbij fraudeurs en criminelen luxeproducten (zoals cabrio’s en horloges van het merk Rolex) worden ontnomen die zij hebben gefinancierd met inkomsten uit illegale praktijken. De procedure bij die patseraanpak is: de politie pakt af, waarna de rechter toetst of het afpakken terecht was. Indien onterecht, dan krijgen de eigenaars hun spullen terug.

Zo’n controle door de politie heet sinds 2013 een patsercontrole. Dat woord begint al aardig in te burgeren, maar naar aanleiding van het specifieke voorbeeld dat de politie gaf van patserspullen, de Rolex, heeft patsercontrole er deze week een synoniem bij gekregen: rolexcontrole. Je moet dit woord met een kleine letter schrijven, want in rolexcontrolewordt met rolex niet alleen een horloge van het merk Rolex bedoelt, maar ook andere dure horloges en zelfs sieraden. Qua spelling kun je rolexcontrole daarom vergelijken met andere woorden die gevormd zijn met een merknaam (of een generoniem: een soortnaam op basis van een merknaam), zoals prada-islam (vorm van islam waarbij uiterlijke verzorging en kleding zeer belangrijk zijn), breezersletje, botoxlippen en unoxsocialisme.

Taalgebruikers vinden zulke samenstellingen met merknamen en generoniemen doorgaans aantrekkelijk. Vanuit dat perspectief is de kans groot dat rolexcontrole (in de volksmond) ingeburgerd raakt als synoniem van patsercontrole.

Ton den Boon, hoofdredacteur Dikke Van Dale

Het Woord van de Dag (#WVDD) wordt mede mogelijk gemaakt door Taalbank.nl. Dit artikel is ook te vinden op de website van Taalbank.nl.