De Volkskrant schrijft vandaag over een gisteren gepresenteerd onderzoeksverslag over de planeet Mars. Zijn er ooit Marsmannen geweest? Dat is de vraag waarop scififans bij elk Marsonderzoek van de NASA stiekem een antwoord hopen te krijgen. Dat antwoord kwam er gisteren niet, maar wel een aanwijzing dat er mogelijk leven op Mars is geweest. Op Mars zijn namelijk biosignaturen gevonden:

Het bestaan van methaan in een oxiderende atmosfeer zoals die van Mars wordt erkend als een potentiële biosignatuur waarvan de bronnen methaan-producerende bacteriën kunnen omvatten.

Een biosignatuur is een chemisch of fysisch verschijnsel (bijvoorbeeld een bepaalde isotoop of molecule) dat geaccepteerd wordt als wetenschappelijk bewijs van de aanwezigheid van (voormalige) levensvormen. Biosignatuur is een vakterm uit zowel de geomicrobiologie als de astrobiologie. Het woord is dus niet nieuw, maar in de media tref je het nog nauwelijks aan. In de krantendatabase waarin de krantenteksten van de afgelopen 25 jaar zijn opgeslagen, is het slechts één keer eerder aangetroffen in een Nederlandse krant, en drie keer in een Belgische krant.

Biosigantuur debuteerde in 2012 in een artikel in NRC Handelsblad, waarin het als een ‘vingerafdruk van organisch leven’ werd omschreven. Omdat anorganisch leven bij ons weten nog niet is waargenomen, volstaat ‘vingerafdruk van leven’ als parafrase van biosignatuur. Die metafoor – vingerafdruk van leven – debuteerde trouwens al tien jaar geleden in de media:

De samenstelling van de dampkring van verre planeten vertelt astronomen veel over de ontstaansgeschiedenis van die planeten. De dampkring van kleine, meer aardachtige planeten kan, als die vaker onder de loep genomen worden, bovendien een ‘vingerafdruk’ van leven opleveren – in de vorm van zuurstof bijvoorbeeld. (NRC, 20 mei 2008)

Biosignatuur is ontleend aan de Engelse term biosignature, die in de jaren negentig mondgemeen werd in het Amerikaanse wetenschappelijke discours. Biosignatuur moet niet worden verward met biomarker, waarmee in de geneeskunde een meetbaar verschijnsel wordt bedoeld, bijvoorbeeld een hoeveelheid van een bepaalde stof in het bloed, aan de hand waarvan een diagnose kan worden gesteld.

Nu we het toch over signaturen hebben, mensen met een speciale belangstelling voor sciencefiction zijn minstens zo geïnteresseerd in technosignaturen: aanwijzingen voor het bestaan van hogere buitenaardse levensvormen in de vorm van technologische (rest)producten. Dat woord, althans de Engelstalige pendant technosignature, is een jaar of tien geleden ontstaan in het Angelsaksische taalgebied, maar nog niet aangetroffen in Nederlandse bronnen.

Definitie

biosignatuur

(v, biosignaturen) chemisch of fysisch verschijnsel (bv. een bepaalde isotoop of molecule) dat geaccepteerd wordt als wetenschappelijk bewijs van de aanwezigheid van (voormalige) levensvormen

Ton den Boon, hoofdredacteur Dikke Van Dale

Het Woord van de Dag (#WVDD) wordt mede mogelijk gemaakt door Taalbank.nl. Dit artikel is ook te vinden op de website van Taalbank.nl.