De Dikke Van Dale bevat behalve vaste formules en woordcombinaties (fraseologie) en uitdrukkingen en spreekwoorden (idioom) nog honderden citaten, voornamelijk van Nederlandstalige schrijvers uit heden én verleden. In die citaten wordt een woord of uitdrukking veelal op een karakteristieke manier toegepast. Daarnaast bevat de Dikke Van Dale ook citaten die behoren tot het bezonken talige erfgoed omdat ze nog steeds vaak worden aangehaald in de media. Denk aan de versregel ‘tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren’ van Willem Elsschot, die onder meer dient als bron van toespelingen van het type ‘tussen droom en daad staan managers in de weg’. 

Soms is er een specifieke aanleiding om de citaten van een bepaalde auteur nog eens na te lopen. Zo is 2020 tot Multatuli-jaar uitgeroepen, omdat Eduard Douwes Dekker – de persoon achter de schrijversnaam Multatuli - 200 jaar geleden (op 2 maart 1820) werd geboren. Hoe staat het eigenlijk met zijn invloed op onze woordenschat? 

Multatuli is een van die schrijvers die onze taal in ruime mate hebben verrijkt met woorden, uitdrukkingen en/of gevleugelde woorden oftewel citaten die nog steeds worden gebruikt en aangehaald. Voor de Dikke Van Dale is Multatuli bovendien belangrijk omdat we zijn naam soms gebruiken in de profilering van het woordenboek. De Dikke Van Dale beschrijft de hedendaagse taal, zeggen we bijvoorbeeld, maar ook de taal van de Max Havelaar van Multatuli. Dat is namelijk de oudste roman in ons taalgebied die nog altijd actueel is en door een tamelijk breed publiek wordt gelezen. 

De afgelopen edities is er in de Dikke Van Dale al veel taalmateriaal beschreven dat we aan Multatuli te danken hebben, zoals de woorden buitenissig (‘zonderling’) en droogstoppel (‘saai mens’), die hij in hoogsteigen persoon heeft geïntroduceerd, alsmede de naam Insulinde ter aanduiding van de Indonesische archipel). 

Ook de door Multatuli gecreëerde uitdrukkingen Barbertje moet hangen (‘te­recht of ten on­rech­te, er moet een schul­di­ge zijn’), de vrouw die mijn zorgen deelt (omschrijving van de echtgenote), gordel van smaragd (omschrijving van voormalig Nederlands-Indië) en roofstaat aan de Noordzee (omschrijving van Nederland) staan al in het woordenboek. Ten slotte zijn in de Dikke Van Dale een paar gevleugelde woorden van Multatuli opgenomen, waaraan in moderne teksten nog weleens wordt gerefereerd, zoals ‘De roeping van de mens is mens te zijn’ en ‘Ik leg mij toe op ’t schrij­ven van le­vend Hol­lands. Maar ik heb school­ge­gaan.’ 

Met circa 25 vermeldingen in de Dikke Van Dale oogt de bijdrage van Multatuli aan het woordenboek al behoorlijk groot, maar er valt toch nog wel iets te verbeteren en aan te vullen.

Zo blijkt het Multatuli-citaat «’t Prach­tig Rijk van In­su­lin­de dat zich daar slin­gert om den eve­naar, als een gor­del van sma­ragd.» bij de trefwoorden gordel, smaragd én slingeren te worden vermeld. Dat is wel erg veel, en bij slingeren in de betekenis ‘de vorm van een slin­ger ge­ven aan, in de vorm van een slin­ger lei­den of vast­hech­ten’ voegt het citaat inhoudelijk niet veel toe. Als het daar in het papieren woordenboek geschrapt wordt, ontstaat elders ruimte voor vermelding van informatie die relevanter is. Zo ontbreekt bij het trefwoord Insulinde de frequente woordgroep het Rijk van Insulinde, die net als het woord Insulinde zelf in de omgangstaal nog altijd geregeld wordt gebruikt als omschrijving van de Indonesische archipel. Daarom wordt deze woordgroep bij dat trefwoord toegevoegd. 

Een andere omissie is Multatuli’s uitroep ‘O god, er is geen god’. Die blijkt zelfs in kerkelijk Nederland weleens als thema van een kerkdienst te worden aangehaald, soms zelfs zonder bronvermelding. Dat betekent dat die uitroep gevleugeld is geworden en daarom – als Multatuli-citaat - een plekje in de Dikke Van Dale verdient bij het trefwoord God. 

Uit de krantendatabank blijkt dat er nog een paar andere citaten van Multatuli zijn die geregeld in andermans teksten worden aangehaald: ‘Er is niets poëtischer dan de waarheid’, ‘Van de maan af gezien, zijn we allen even groot’ en ‘Misschien is niets geheel waar, en zelfs dat niet’. Deze worden daarom toegevoegd aan de Dikke Van Dale, respectievelijk bij de trefwoorden poëtisch, maan en waar. Zo is de Dikke Van Dale vanuit multatuliaans oogpunt weer helemaal up-to-date. 

 Nederlands hoofdredacteur Ton den Boon en Vlaams hoofdredacteur Ruud Hendrickx vertellen maandelijks over het verrijken van de Dikke Van Dale.