Regelmatig vraag ik me af hoe onze founding father, Johan Hendrik van Dale, tegen ons moderne kantoor aangekeken zou hebben. Zou hij zich herkennen in de discussies over selectiecriteria voor trefwoorden en over definities? Wat zou hij vinden van die zoemende dozen, die wij computers noemen?

Ik vind het verhaal van onze Johan Hendrik Van Dale altijd tragisch en prachtig tegelijk. Deze negentiende-eeuwse ijverige schoolmeester uit Sluis in Zeeuws-Vlaanderen verzorgde de tweede druk van het Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal. Hij deed dat blijkbaar zo goed dat alle volgende edities, ja zelfs ons bedrijf zijn naam dragen. Leuk vond hij het niet. ‘Verzekerde mij een mijner letterkundige vrienden, dat hij, die zijn vader en moeder vermoord heeft, nog te goed was om een Woordenboek te schrijven, ik heb mijzelven vaak twijfelmoedig de vraag gedaan, of hij wel volkomen ongelijk had.’

Met zijn vrouw Maria Jacoba Moens kreeg hij zeven kinderen, waarvan er maar drie ouder werden dan hij. Hij kreeg vier zoons die hij telkens opnieuw Johan Hendrik noemde. Alleen de laatste overleefde.

Toen hij aanbeland was bij de letter y, kreeg hij de pokken. Dat was een afschuwelijke, zeer besmettelijke ziekte waarbij je lichaam onder grote etterende zweren zat voor je eindelijk overleed, en dat in een tijd dat de morfine nog niet algemeen beschikbaar was. Zijn leerling, Jan Manhave, heeft het woordenboek afgemaakt.

Had hij zich een voorstelling kunnen maken van 2019? Van het internet, en van alle veranderingen in de taal die er sinds zijn dood in 1872 geweest zijn? Zou hij in het Van Dale-team gepast hebben? Als hij zich eens had kunnen voorstellen wat zijn woordenboek betekent, voor Nederland, voor Vlaanderen, voor de taal, hoeveel mensen zijn naam kennen. Het is niet onopgemerkt gebleven.

Jaap Parqui, taaluitgever bij Van Dale Uitgevers

Jaap Parqui (uitgever) en Heleen de Ryck (manager new business) delen maandelijks op het Van Dale Taalpodium wat hen inspireert en opvalt in de taalwereld.

Beeld: Borstbeeld van Johan Hendrik Van Dale op het Walplein in Sluis. Fotograaf: Glenn Pelupessy