Met een ruime meerderheid is blokkeerfries verkozen tot het Nederlandse Woord van het Jaar 2018. Dat dit woord als winnaar uit de bus is gekomen, heeft ongetwijfeld te maken met de bekendheid ervan. Tel je in de krant hoe vaak elk van de achttien genomineerde woorden in 2018 is aangetroffen, dan blijkt de frequentie van blokkeerfries – dat vooral in het meervoud voorkomt – tussen 1 januari en 15 november (de periode vóór de verkiezing) met een score van ruim 700 het hoogst. Ter vergelijking: plogging werd in diezelfde periode 190 keer in een krantenbericht aangetroffen, mangomoment 90 keer en yogasnuiver 40 keer.

Interessant aan deze editie van de Woord van het Jaar-verkiezing is dat in de sociale media voor veel verschillende woorden campagne is gevoerd. Bij de start vooral voor blokkeerfries, maar later ook voor mangomoment, dat op 3 geëindigd is, balanstrutje (5), vliegschaamte (6), kwispellezen (8), plogging (9) en primarkpremie (12). Voorts valt op dat twitteraars vaak melden op welk woord ze hebben gestemd. Uit hun berichten blijkt tevens dat emoties daarbij soms een rol hebben gespeeld. Zo doen berichten op Twitter vermoeden dat het uitbrengen van een stem op het woord blokkeerfries voor sommigen een uiting van sympathie is voor de mensen naar wie dat woord verwijst. Dat stemmers op de sociale media met hun volgers delen op welk woord ze hebben gestemd, maakt duidelijk dat de verkiezing van het Woord van het Jaar een sociaal evenement is geworden.

Kan een 'blokkeerfries' ook weleens een 'blokkeer-Fries' worden genoemd?

Toen het woord blokkeerfries in de loop van 2018 courant werd, twijfelden veel krantenredacties tussen de spellingen blokkeer-Fries en blokkeerfries. In de officiële Woordenlijst van de Nederlandse Taalunie zijn vergelijkbare woorden als schaats- en voetbalbelg te vinden, alsmede samenstellingen van het type belchinees en gokchinees, die met kleine letters gespeld worden.

Bij schaats- en voetbalbelgen gaat het om mensen die zich tot Belg hebben laten naturaliseren om (in internationale wedstrijden als Belg) te kunnen schaatsen respectievelijk voetballen. Belchinees en gokchinees zijn daarentegen samenstellingen met een subjectieve bijklank.

Persoonsnamen met een subjectieve bijklank worden afhankelijk van de context als spotnaam of scheldwoord gebruikt, maar ook wel als vlei- of geuzennaam. Een kenmerk van deze subjectieve typeringen is dat vaak niet de (nationale of regionale) identiteit van de genoemde personen op de voorgrond staat, maar de handeling die zij verrichten.

Datzelfde geldt voor blokkeerfries, dat als schimpnaam maar ook als geuzennaam wordt gebruikt voor de wegblokkeerders die mogelijk ‘van Friesen bloede’ zijn, maar die ook heel wel import-Friezen kunnen wezen.

Wie de etnisch-Friese identiteit van de wegblokkeerders wil benadrukken, kan desgewenst de spelling blokkeer-Fries gebruiken, maar wie de handeling van het blokkeren op de voorgrond stelt en het woord als scheld- of geuzennaam hanteert, komt – naar analogie van belchinees en gokchinees – automatisch uit bij de spelling blokkeerfries.

Ton den Boon, hoofdredacteur Dikke Van Dale