Lezen over taal is leuk, maar schrijven over taal ook. Niet alleen omdat je het daarna lekker kunt lezen, maar ook omdat je altijd weer nieuwe ontdekkingen doet. Dat overkwam ons ook met Waarom is een witte neushoorn grijs (en een zwarte ook)?, waarin we schrijven over woorden die je op het verkeerde been zetten. Een kijkje achter de schermen.

Wat is er lui aan een luipaard?
Elke verzameling woorden begint met één woord dat op een of andere manier opvalt. Bij ons begon het voor dit boek rond 2005 met luipaard. Waarom is het de luipaard en niet het luipaard? En waarom noemen we een katachtige paard? Wat is er bovendien lui aan een dier dat zo hard kan rennen? Trouwens, nu we het toch over rennen en dieren hebben: staat een rendier echt nooit stil? Een verzameling was geboren: woorden die je op het verkeerde been zetten.

Witbier met bitterballen
De verzameling begon dan wel met diernamen, maar daaraan voegden we de afgelopen tien jaar talloze andere woorden toe die iets anders betekenen dan je zo op het eerste gezicht misschien denkt, of die een andere herkomst hebben dan je zou verwachten. Vaak gaat het daarbij om woorden die mensen niet (meer) begrepen en daarom veranderden in vertrouwde woorden die erop lijken, of om woorden die ontstonden door een misverstand. Ze variëren van bitterbal tot witbier, van indiaan tot kannibaal en van kapotje tot missionarishouding.

Vol verrassende verhalen
Op zoek naar de herkomst van woorden kwamen we achter de pc overal: de Canarische Eilanden, Zuid-Amerika, Indonesië, Australië ... En onderweg kwamen we historische figuren tegen, zoals Columbus en Caesar, stuitten we op uitvindingen als de vibrator en ontdekten we de relatie tussen een mandarijn die Mandarijn spreekt en de mandarijntjes die je kunt eten. Van tevoren weet je ook als taalkundige en woordenboekmaker gelukkig niet altijd achter welke woorden een verrassend verhaal schuilgaat. Twee voorbeelden daarvan zijn iemand van haver tot gort kennen en om de haverklap.

Het eenvoudige boerenleven?
Iemand van haver tot gort kennen, zo dachten we, heeft ongetwijfeld iets met het boerenleven te maken. En om de haverklap? Dat komt vast van een boerengebruik. Zoiets als het handjeklap bij koehandel bijvoorbeeld. Maar daar hadden we het twee keer mis, en in beide gevallen was de haver helemaal geen haver. Iemand van haver tot gort kennen heeft te maken met het oude woord aver, dat ‘nakomeling’ betekent. En om de haverklap stamt heel verrassend af van Ave Maria. Zo zie je maar dat zelfs twee doorgewinterde taalboekenschrijvers de taal nooit van haver tot gort kennen. Maar wel met elk boek een beetje beter. (Waar zou doorgewinterd eigenlijk vandaan komen ...?)

Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar, auteurs van 'Waarom is een witte neushoorn grijs (en een zwarte ook)?