Veelgestelde vragen aan de redactie
Hieronder zie je alle veelgestelde vragen. Staat jouw vraag er niet tussen? Neem dan contact met ons op via e-mail (redactie@vandale.nl). Voor onze andere contactgegevens kun je hier terecht.
Vragen
Algemeen
Bepaalt Van Dale de Nederlandse taal?
Waarom spreekt Van Dale mij niet altijd met ‘u’ aan?
Kan ik een lijst van trefwoorden uit het woordenboek verwerken in een ander product?
>> Terug naar de klantenservicepagina
Onze woordenboeken en taaltrainingen
Geeft Van Dale ook andere (woorden)boeken uit dan de Dikke Van Dale?
Heeft Van Dale ook woordenboeken voor andere talen dan het Nederlands?
Biedt Van Dale ook taaltrainingen aan in Nederland en België?
Ik heb een inhoudelijke vraag over een woordenboek. Kunnen jullie mij helpen?
>> Terug naar de klantenservicepagina
Ontwikkeling van het woordenboek
Wanneer komt een nieuw woord in het woordenboek?
Hoe vaak worden nieuwe woorden toegevoegd aan de Dikke Van Dale en andere (online)woordenboeken?
Waarom neemt het woordenboek Engelse woorden op?
Waarom staan er vloekwoorden in het woordenboek?
Het woord dat ik zoek staat niet in het woordenboek. Waarom niet?
>> Terug naar de klantenservicepagina
Van Dale Online en het Gratis Woordenboek
Wat is het verschil tussen de Dikke Van Dale Online en Van Dale Online professioneel Nederlands?
Wat is het verschil tussen Van Dale Online en het Gratis woordenboek van Van Dale?
Waarom is Van Dale Online niet gratis beschikbaar?
Kan ik een gratis proefabonnement krijgen op de Van Dale Online?
Kan ik binnen Van Dale Online ook zoeken op synoniemen?
Waarom worden er advertenties getoond bij het Gratis woordenboek?
>> Terug naar de klantenservicepagina
Inzendingen en opmerkingen en suggesties
Ik heb een nieuw woord bedacht. Kan het opgenomen worden in het woordenboek?
Kan ik een woord dat ik bedacht heb, laten registreren op mijn naam?
Ik heb een fout ontdekt in een woordenboek. Kan daar wat aan worden gedaan?
Ik heb bezwaar tegen een woord. Kunnen jullie dit schrappen uit het woordenboek?
Ik heb een suggestie voor het Woord van het Jaar. Waar kan ik het indienen?
>> Terug naar de klantenservicepagina
Voor op school
Geeft Van Dale ook onlinewoordenboeken voor de middelbare school uit?
Ik overweeg een woordenboek te kopen voor op mijn eindexamen - welk woordenboek raad je me aan?
Ik ga voor mijn profielwerkstuk op de middelbare school schrijven over woordenboeken. Hebben jullie informatie hierover?
>> Terug naar de klantenservicepagina
Leuk om te weten
Wie was Johan Hendrik Van Dale?
Wanneer verscheen de allereerste Van Dale?
Wat is de Dikke Van Dale en waar komt deze naam vandaan?
Wanneer is Van Dale Uitgevers opgericht?
>> Terug naar de klantenservicepagina
Antwoorden
Algemeen
Bepaalt Van Dale de Nederlandse taal?
Nee, Van Dale heeft een beschrijvende rol. De taal zelf wordt door niemand bepaald, die is voortdurend in ontwikkeling. De Dikke Van Dale is voor veel mensen echter een belangrijk ijkpunt. Dit woordenboek bestaat al meer dan 150 jaar en wordt regelmatig geraadpleegd als men het niet eens is over de betekenis van een woord, tot in de rechtszaal aan toe.
Toch bepaalt Van Dale niet in zijn eentje wat goed en fout is in de Nederlandse taal. Zo is de spelling vastgelegd in de Woordenlijst Nederlandse taal, oftewel het Groene Boekje, dat in opdracht van de Nederlandse Taalunie is samengesteld door de Commissie Spelling in samenwerking met het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL).
Op het INL is ook het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) gemaakt, dat een beschrijving geeft van het Nederlands vanaf de middeleeuwen. Het is een van de grootste woordenboeken van de wereld.
Een andere belangrijke speler is het Genootschap Onze Taal, dat vooral bekend is vanwege het tijdschrift Onze Taal en de Taaladviesdienst.
Waarom spreekt Van Dale mij niet altijd met ‘u’ aan?
De omgangsvormen in onze samenleving zijn losser, directer en informeler geworden, mede onder invloed van de sociale media. Aanduidingen als ‘weledelgestrenge heer’ en ‘met de meeste hoogachting verblijf ik ...’ zul je niet meer aantreffen in hedendaagse mails. Van Dale streeft naar directe en open communicatie met zijn klanten. Daar horen de aanspreekvormen ’je’ en ’jij’ tegenwoordig ook bij. Hoe we je/u ook aanspreken, het is altijd met alle respect.
Kan ik een lijst van trefwoorden uit het woordenboek verwerken in een ander product?
Taal is van ons allemaal, maar de beschrijving daarvan in onze woordenboeken is het resultaat van een creatief proces en daarop rusten auteursrechten. Dat betekent dat je de inhoud van het werk niet zomaar mag overnemen in een andere publicatie. Wel mag je volgens het citaatrecht kleine gedeelten uit het woordenboek citeren (met bronvermelding), bijvoorbeeld een of enkele definities.
De lijsten die ontstaan na een zoekactie zijn voor persoonlijk gebruik. Ook hiervoor geldt dat ze niet zonder toestemming van de uitgever mogen worden verwerkt in een andere publicatie of een ander product.
Het is mogelijk om bij Van Dale een datalevering aan te vragen. Een uitgever bekijkt dan of Van Dale die selectie kan leveren. Houd rekening met kosten. De prijzen zijn o.a. afhankelijk van de aard en het doel van de selectie.
Onze woordenboeken en taaltrainingen
Geeft Van Dale ook andere (woorden)boeken uit dan de Dikke Van Dale?
Tegenwoordig bestaat het fonds van Van Dale uit een groot aantal titels, waaronder vertaalwoordenboeken Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans, Portugees, Zweeds en zelfs Marokkaans. Daarnaast hebben we verklarende woordenboeken, beeldwoordenboeken, een rijmwoordenboek en synoniemen en nog veel meer. Bijna al onze woordenboeken zijn ook online beschikbaar. We hebben niet alleen woordenboeken, we hebben ook oefenboeken in bijvoorbeeld grammatica om vreemde talen te leren en te oefenen.
Voor de professional:
Voor taal- en communicatieprofessionals heeft Van Dale een groot aantal verklarende woordenboeken Nederlands, evenals vertaalwoordenboeken voor een groot aantal talen, zoals Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans, Portugees en Zweeds.
Voor het voortgezet onderwijs:
Voor docenten en scholieren van het voortgezet onderwijs heeft Van Dale zowel woordenboeken, grammatica’s als online tools beschikbaar. Een overzicht is hier te vinden.
Voor het basisonderwijs:
Voor docenten en scholieren van het basisonderwijs heeft Van Dale zowel jeugdwoordenboeken (in het bijzonder de Junior en de Basis Van Dale) als online tools beschikbaar.
Voor NT2:
Voor NT2-docenten en taalleerders die het Nederlands niet als moedertaal hebben, heeft Van Dale (online)woordenboeken en studieboeken beschikbaar, inclusief oefenmateriaal.
Heeft Van Dale ook woordenboeken voor andere talen dan het Nederlands?
Jazeker. Van Dale heeft een breed scala aan tweetalige woordenboeken. In deze reeksen hebben we de volgende talen:
Miniwoordenboeken: Arabisch, Chinees, Deens, Duits, Engels, Frans, Grieks, Indonesisch, Italiaans, Kroatisch, Noors, Pools, Portugees, Sloveens, Slowaaks, Spaans, Tsjechisch, Turks, Zweeds
Pocketwoordenboeken: Duits, Engels, Frans, Spaans, Italiaans
Middelgrote woordenboeken: Spaans, Italiaans, Zweeds
Grote woordenboeken voor school: Duits, Engels, Frans
Beeldwoordenboeken: Duits, Engels, Frans, Portugees, Italiaans, Spaans, Turks, Pools, Russisch, Arabisch
Online professioneel: Duits, Engels, Frans, Italiaans, Portugees, Spaans, Zweeds
Online op school: Duits, Engels, Frans, Spaans
Ik heb een inhoudelijke vraag over een woordenboek. Kunnen jullie mij helpen?
Stel je vraag via ons reactieformulier. We antwoorden je dan zo snel mogelijk. Je krijgt altijd een ontvangstbevestiging van ons met daarin algemene informatie. Misschien staat daar het antwoord al bij waarnaar je op zoek was. Mocht dat niet het geval zijn, dan krijg je een specifiek antwoord van ons. Soms is het nodig om nader onderzoek te doen. Dan kan het antwoord iets langer op zich laten wachten.
Biedt Van Dale ook Taaltrainingen aan in Nederland en België?
Ja, Van Dale biedt professionele spreek- en schrijfvaardigheidstrainingen aan voor Nederlands en Engels. Denk daarbij aan een opfriscursus Nederlandse spelling en grammatica, het schrijven van leesbare teksten of het geven van een presentatie in het Engels. De Van Dale Taaltrainingen worden gegeven op diverse cursuslocaties in Nederland en België. Meer informatie is te vinden op de website van Van Dale Taaltrainingen.
Ontwikkeling van onze woordenboeken
Wanneer komt een nieuw woord in het woordenboek?
Een woord wordt opgenomen in de Dikke Van Dale als de redactie dat woord gedurende langere tijd regelmatig aantreft in kranten, tijdschriften, boeken en op internet (inclusief blogs en sociale media). Het woord moet algemeen bekend zijn, het moet ingeburgerd zijn. Verder moet het woord in veel verschillende soorten teksten voorkomen. Woorden die uitsluitend gebruikt worden in een bepaald vakgebied, in bepaalde kringen of in een bepaalde regio, worden niet opgenomen. Daar zijn weer andere (gespecialiseerde) woordenboeken voor.
>>> Tip de redactie!
Heb je de indruk dat een bepaald woord ten onrechte ontbreekt? Laat het ons weten. Suggesties voor nieuwe woorden zijn altijd welkom via ons reactieformulier. We bekijken alle bijdragen. De hoofdredactie bepaalt of een woord daadwerkelijk in het woordenboek komt. Over de voortgang en de uitslag kan helaas niet worden gecorrespondeerd. In de Dikke Van Dale Online wordt het woord het eerst zichtbaar, want die editie herzien we permanent.
Hoe vaak worden nieuwe woorden toegevoegd aan de Dikke Van Dale en de andere (online)woordenboeken?
Onlinewoordenboeken hebben het voordeel dat ze veel gemakkelijker kunnen worden aangevuld en herzien. De informatie hoeft immers niet op papier gedrukt te worden, wat een tijdrovend en kostbaar proces bespaart. We vullen de woordenboeken daarom zeer regelmatig aan. Als je een abonnement hebt, krijg je die aanvullingen er gratis bij. Zo beschik je dus altijd over de nieuwste informatie.
Waarom neemt het woordenboek Engelse woorden op?
‘Mooi’ en ‘lelijk’ zijn geen criteria die de redactie hanteert bij het selecteren van nieuwe trefwoorden. Gelukkig ook maar, want wat mooi en lelijk is, is iets zeer subjectiefs. We voegen een woord aan het woordenboek toe als het gangbaar Nederlands is geworden. Je komt het regelmatig tegen in boeken, kranten, tijdschriften en op internet.
Engelse leenwoorden stuiten bij sommige taalgebruikers op weerstand: zij zien die woorden als een vorm van taalverloedering. Veel andere taalgebruikers hebben er minder problemen mee. In de dagelijkse taalpraktijk kom je daarom veel Engelse leenwoorden tegen. Die komen dan uiteindelijk ook in het woordenboek terecht.
Waarom staan er vloekwoorden in het woordenboek?
Het woordenboek beschrijft het werkelijke taalgebruik, met alle mooie en minder mooie woorden die daarbij horen. Als we alle woorden weglaten waartegen mensen bezwaren kunnen hebben, is het woordenboek niet compleet (en zou je ook niet meer kunnen opzoeken of een bepaald woord een vloekwoord is of niet, of wat het betekent).
Vloekwoorden staan niet in de Dikke Van Dale om het gebruik ervan te propageren, maar simpelweg omdat ze bestáán. Ze komen met zekere regelmaat voor in teksten uit de afgelopen 100-150 jaar. Opname van dergelijke woorden in het woordenboek is geen pleidooi om ze te gebruiken. Uiteindelijk is iedereen zelf verantwoordelijk voor de woorden die hij of zij in de mond neemt.
Het woord dat ik zoek staat niet in het woordenboek. Waarom niet?
Dit kan verschillende redenen hebben. Als een woord niet in een woordenboek staat, wil dat niet meteen zeggen dat het woord fout is of niet bestaat.
Het woord ontbreekt doelbewust
Kleinere woordenboeken bevatten minder woorden dan grote, zoals de Dikke Van Dale (met meer dan een kwart miljoen trefwoorden). Het kan dus zijn dat de redactie het woord heeft weggelaten, omdat het niet past in het betreffende woordenboek.
Het woord ontbreekt omdat het te nieuw is
De redactie neemt niet alle nieuwe woorden meteen op in het woordenboek. Het risico is dat het woordenboek dan vervuild raakt met allerlei ‘eendagsvliegen’. De redactie kijkt dus enige tijd of een woord zich echt nestelt in de Nederlandse taal. Dat betekent dat het woordenboek altijd iets achterloopt op de ontwikkeling.
Het woord is een doorzichtige samenstelling
In het Nederlands kun je heel gemakkelijk nieuwe woorden maken door twee bestaande aan elkaar te plakken: hond + oor = hondenoor. Er zijn heel veel dieren met oren, dus je kunt spreken over kattenoor, koeienoor, zebraoor, tijgeroor etc. Niet al die woorden staan expliciet in het woordenboek vermeld, want dat zou op die manier veel te dik worden. Het is ook niet nodig, want beide grondwoorden staan er wél in en de samenstelling is simpelweg de optelsom van de delen: als je weet wat de woorden hond en oor betekenen, weet je ook wat de betekenis van hondenoor is. Natuurlijk is ezelsoor wél opgenomen, want dat woord heeft ook een figuurlijke betekenis ‘vouw in een boek’.
Het woord ontbreekt ten onrechte
Hoe scherp onze redacteuren er ook op letten, het kan natuurlijk voorkomen dat ze een woord over het hoofd hebben gezien. Als je denkt dat dat het geval is, meld dit dan bij de redactie via ons reactieformulier. De redactie kijkt naar alle serieuze bijdragen. Bij voorbaat dank voor je voorstel.
Het woord staat niet in het Gratis woordenboek
Het Van Dale Gratis woordenboek is populair: veel mensen gebruiken het om snel een betekenis of vertaling op te zoeken. Houd er rekening mee dat dit woordenboek een beperkt aantal trefwoorden bevat, alleen de gebruikelijkste die veel worden opgezocht. Als een woord niet in dit woordenboek staat, betekent dit niet dat het in geen enkel woordenboek staat. Vaak is het dan wel opgenomen in grotere woordenboeken, zoals de Dikke Van Dale.
Van Dale Online en het Gratis woordenboek
Ik ben nog niet goed bekend met Van Dale Online. Waar vind ik de handleiding voor Van Dale Online en andere handige gebruikerstips?
In Van Dale Online kun je een handleiding raadplegen door de knop met het vraagteken aan te klikken. Die vind je rechts bovenaan het scherm. Daarin leggen we uit hoe je het woordenboek gebruikt. Je kunt je ook aanmelden voor de mails met gebruikstips die wij regelmatig versturen. Daarin vermelden we handige weetjes over hoe je nog meer kunt halen uit het woordenboek of de woordenboeken waarop je geabonneerd bent.
Wat is het verschil tussen de Dikke Van Dale Online en Van Dale Online professioneel Nederlands?
De Dikke Van Dale en Professioneel Nederlands zijn beide grote woordenboeken. De Dikke Van Dale geeft een beschrijving van het Nederlands vanaf 1880 en is historisch en cultureel gericht. Er staan bijvoorbeeld veel literaire citaten in. Professioneel Nederlands is een praktisch gericht woordenboek dat de professional helpt bij het schrijven van teksten. Het geeft bijvoorbeeld veel synoniemen. Klik hier om alle verschillen op een rijtje te zien.
Wat is het verschil tussen Van Dale Online en het Gratis woordenboek van Van Dale?
Het Gratis woordenboek bevat een beperkt aantal woorden met een korte behandeling. Het is vooral bedoeld om snel de betekenis van een woord op te zoeken.
Voor wie meer informatie wil (meer woorden, voorbeeldzinnen en uitgebreide informatie over die woorden) zijn er onze betaalde onlinewoordenboeken, zoals bijvoorbeeld de Dikke Van Dale Online, met meer dan een kwart miljoen trefwoorden. De Grote vertaalwoordenboeken Engels, Frans en Duits binnen Van Dale Online bevatten gemiddeld tegen de 100.000 trefwoorden. De woordenboeken in Van Dale Online worden permanent herzien, zodat je altijd beschikt over de laatste stand van zaken en de nieuwste woorden.
Kan ik binnen Van Dale Online ook zoeken op synoniemen?
Ja, Van Dale Online heeft een speciaal tabblad Synoniemen met 80.000 trefwoorden en meer dan 300.000 betekenisverwante woorden. Als je een abonnement hebt op de Dikke Van Dale Online of Professioneel Nederlands krijg je dit tabblad er gratis bij. Lees er hier meer over.
https://webwinkel.vandale.nl/faq/van-dale-synoniemen-online
Waarom is Van Dale Online niet gratis beschikbaar?
Het maken en onderhouden van woordenboeken is arbeidsintensief en kostbaar. Van Dale werkt onafhankelijk en zonder subsidies. Zonder onderhoud zouden de woordenboeken snel verouderen, want talen veranderen voortdurend. Het is daarom nodig om een bijdrage van de gebruikers te vragen.
Kan ik een gratis proefabonnement krijgen op de Van Dale Online?
Ja, dat is mogelijk. Als je hier klikt, kun je gratis toegang krijgen tot Van Dale Online professioneel, Van Dale Online op school en Van Dale Online NT2.
Waarom worden er advertenties getoond bij het Gratis woordenboek?
We willen graag dat iedereen een woordenboek kan raadplegen, maar het maken en onderhouden van woordenboeken is tijdrovend en kostbaar. De opbrengsten uit de advertenties helpen ons om het Gratis woordenboek ook gratis te houden.
Binnen de Van Dale Wiki boden we de gebruikers van onze woordenboeken de gelegenheid een nieuw woord, een nieuwe betekenis of een nieuwe voorbeeldzin toe te voegen aan Van Dale Online. Na screening werd deze informatie zichtbaar voor alle gebruikers.
De wiki is gesloten. De wiki blijft te raadplegen, maar nieuwe bijdragen zijn niet langer mogelijk.
Inzendingen, opmerkingen en suggesties
Ik heb een nieuw woord bedacht. Kan het opgenomen worden in het woordenboek?
Het leuke van taal is dat iedereen nieuwe woorden kan bedenken. Een dergelijke vondst komt niet meteen in het woordenboek, want eerst moet het woord gangbaar Nederlands worden. Dat betekent dat je het veel tegenkomt in boeken, kranten, tijdschriften en op internet. Het is niet eenvoudig om dat gedaan te krijgen. Het is in ieder geval nodig dat het woord iets zó aantrekkelijks heeft dat veel mensen het overnemen. Soms gebeurt dat. De redactie van Van Dale houdt de media goed in de gaten om dergelijke populair geworden nieuwe vondsten eruit te vissen.
Kan ik een woord dat ik bedacht, heb laten registreren op mijn naam?
Nee, dit is niet mogelijk. Personen kunnen de eigendomsrechten op een woord niet claimen. Dat zou ook eigenlijk een beetje vreemd zijn, want taal is nu eenmaal het gereedschap van iedereen. Los daarvan is het in veel gevallen niet goed mogelijk om te traceren hoe een woord is ontstaan. Het komt geregeld voor dat verschillende mensen tegelijk op hetzelfde idee zijn gekomen.
Merknamen
Een uitzondering wordt gevormd door productnamen die een gedeponeerde handelsnaam zijn. Lees daar alles over op onze pagina over merknamen.
Ik heb een fout ontdekt in een woordenboek. Kan daar wat aan worden gedaan?
We waarderen het bijzonder als gebruikers ons doorgeven dat er volgens hen iets niet klopt in het woordenboek. Meld dit via ons reactieformulier en de redactie zal ernaar kijken. Bij voorbaat onze hartelijke dank voor de genomen moeite!
Aandachtspunten bij het melden van een fout aan de redactie:
- Let op: Van Dale kan alleen veranderingen aanbrengen in de huidige edities, niet in oudere edities.
- Geef s.v.p. aan bij welk trefwoord de fout is aangetroffen.
- Leg uit waarom het fout is.
- Vermeld altijd om welk woordenboek het gaat. Noteer ook het ISBN als het om een papieren woordenboek gaat (het ISBN staat op de pagina met copyrightgegevens in het boek vermeld).
Ik heb bezwaar tegen een woord. Kunnen jullie dit schrappen uit het woordenboek?
Nee, wij kunnen een woord niet schrappen uit het woordenboek zolang het nog regelmatig gebruikt wordt. Het belangrijkste uitgangspunt van de redactie is dat zij niet wil voorschrijven welke woorden mensen wel of niet mogen gebruiken, zij richt zich puur op het beschrijven van de woorden die je in de taal van alledag tegenkomt. Zolang mensen een woord (hoe aanstootgevend ook) in een bepaalde betekenis gebruiken, zullen andere mensen die betekenis willen opzoeken en zal een zichzelf respecterend woordenboek die betekenis vermelden.
Dat betekent overigens niet dat de vermelding in het woordenboek een vrijbrief is om beledigende en krenkende woorden te gebruiken. Bij scheldwoorden, vloeken, schuttingtaal en dergelijke plaatsen we een label (vulgair, beledigend, informeel enz.), zodat gebruikers van het woordenboek kunnen zien dat het geen neutraal woord is. Uiteindelijk bepalen mensen zelf of ze zo’n woord wel of niet willen gebruiken.
Ik heb een suggestie voor het Woord van het Jaar. Waar kan ik het indienen?
We zijn benieuwd! Je kunt je suggestie nu al doorgeven via:
http://woordvanhetjaar.vandale.nl/nl/
http://woordvanhetjaar.vandale.be/nl/
In het najaar va 2023 kun je op deze websites komen stemmen op de door Van Dale genomineerde woorden. Dus straks kun je meebepalen welk nieuw woord volgens jou hét Woord van het Jaar 2023 zou moeten zijn.
Voor op school
Geeft Van Dale ook onlinewoordenboeken voor de middelbare school uit?
Jazeker. De bekende Pocketwoordenboeken van Van Dale zijn ook beschikbaar via Van Dale Online op school. Je kunt de woordenboeken dan raadplegen op je laptop, je tablet of je mobiele telefoon. Lees er hier meer over of neem hier een gratis proefabonnement van 30 dagen.
Ik overweeg een woordenboek te kopen voor op mijn eindexamen – welk woordenboek raad je mij aan?
Van Dale heeft twee reeksen voor op school:
Van Dale Pocketwoordenboeken Nederlands, Engels, Frans en Duits
Van Dale Grote woordenboeken voor school Nederlands, Engels, Frans en Duits
Beide reeksen bieden goede woordenboeken. De Pocketwoordenboeken zijn goedkoper en zeer geschikt voor de onderbouw. De Grote woordenboeken zijn uitgebreider: ze hebben tweemaal zoveel trefwoorden en meer informatie bij elk trefwoord. Deze woordenboeken zijn daarom bij uitstek geschikt voor de bovenbouw en voor gebruik bij het eindexamen en zelfs bij vervolgopleidingen. Lees er hier meer over.
Ik ga voor mijn profielwerkstuk op de middelbare school schrijven over woordenboeken. Hebben jullie informatie hierover?
We kunnen je op weg helpen met informatie over woordenboeken. Je kunt hier al de nodige informatie downloaden. Heb je specifieke vragen, mail ons op redactie@vandale.nl. Geef zo duidelijk mogelijk aan wat je van ons wilt weten. Dan kijken we of we je kunnen helpen.
Leuk om te weten
Wie was Johan Hendrik Van Dale?
Johan Hendrik Van Dale (1828-1872) is de naamgever van het woordenboek dat we nu kennen onder de naam Dikke Van Dale. Hij was schoolmeester in Sluis (Zeeuws-Vlaanderen) en kreeg in 1867 de opdracht om het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche Taal van Calisch en Calisch te herzien. Dat deed hij zo grondig dat alleen zijn naam op de titelpagina van de nieuwe uitgave werd vermeld. Het woordenboek was meteen een groot succes en heeft daarna veel nieuwe edities gekregen. Zo werd de naam Van Dale een begrip. Johan Hendrik heeft de publicatie van zijn woordenboek zelf niet meegemaakt. Hij overleed op 15 mei 1872. Zijn woordenboek kwam uit in 1874. Lees hier het artikel dat Ton den Boon, de huidige hoofdredacteur van de Dikke Van Dale, heeft geschreven over Johan Hendrik Van Dale.
Wanneer verscheen de allereerste Van Dale?
De eerste editie van het woordenboek dat we nu kennen onder de naam Dikke Van Dale verscheen in 1864. Het heette toen Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal. Het was geschreven door I.M. Calisch en A.N. Calisch. Dit woordenboek was geen succes, in tegenstelling tot de tweede editie uit 1874, die was samengesteld door Johan Hendrik Van Dale, onderwijzer te Sluis. Het boek is daarna onder zijn naam bekend geworden. Lees hier meer over de eerste ‘Van Dale’.
Wat is de Dikke Van Dale en waar komt deze naam vandaan?
De officiële naam van het woordenboek is Groot woordenboek van de Nederlandse taal. Maar iedereen kent het onder de naam Dikke Van Dale. De eerste edities (verschenen vanaf 1864) waren nog helemaal niet zo dik (hooguit 6 centimeter), maar de vierde editie uit 1898/1904 was al zo dik dat een recensent in 1907 het al had over ‘de dikke Van Dale’ - en de concurrent werd ‘de tengere Koenen’ genoemd. De omvang van het boek groeide daarna snel en de naam Dikke Van Dale werd steeds bekender en gebruikelijker.
In 1970 (de negende editie) besloot de uitgever er twee delen van te maken en in 1984 (de elfde editie) werd het boek driedelig. Dat is sindsdien zo gebleven, al is het aantal pagina’s binnen die drie delen verder gestegen - tot 4880 in de vijftiende editie van 2015.
In de onlineversie van tegenwoordig zie je daar natuurlijk helemaal niets van, maar je merkt in het gebruik wel dat de Dikke Van Dale heel veel woorden bevat (meer dan een kwart miljoen) en uitgebreide informatie geeft over die woorden. We blijven daarom spreken van de Dikke Van Dale.
Wanneer is Van Dale Uitgevers opgericht?
Veel mensen denken dat het bedrijf Van Dale uit de negentiende eeuw stamt. Dat is niet het geval! Het woordenboek dat wij nu kennen onder de naam Dikke Van Dale is wél zo oud: de eerste editie verscheen in 1864. Maar tot de jaren (19)70 kwam het boek uit bij (onder andere) Martinus Nijhoff.
In 1975 werd besloten om een aparte uitgeverij te beginnen onder de naam Van Dale. De ambitie was om niet alleen de Dikke Van Dale te maken, maar ook andere verklarende woordenboeken en vertaalwoordenboeken. Het directe resultaat daarvan waren de Grote woordenboeken hedendaags Nederlands, Engels, Frans en Duits die in de jaren 80 verschenen - die woordenboeken waren veel omvangrijker dan wat tot dan toe gebruikelijk was en werden al snel omhelsd door vertalers en andere professionals. Daarna is het fonds alleen maar verder uitgebreid.
Al in 1996 werd de omslag naar de elektronische uitgaven gemaakt, die eerst op cd-rom verschenen. Tegenwoordig is een groot deel van de woordenboeken te raadplegen via Van Dale Online en Van Dale Online op school.
