Veel aandacht voor spelling in de nieuwste versie het Van Dale Onlinewoordenboek Frans.

Het is weer herfst. De blaadjes vallen van de bomen, de nachten worden langer. Tijd dus voor een echte klassieker uit de Franse keuken: boeuf bourguignon of eigenlijk, zoals de Fransen schrijven, bœuf bourguignon. Een heerlijk stoofgerecht dat niet kan mislukken. Ingrediënten: rundvlees, een halve fles bourgognewijn, de nodige kruiden, winterwortels, spekjes en champignons. Oh ja, en uien natuurlijk.

Ook bij de gemiddelde Fransman of Waal gaat het snijden van uien gepaard met een traantje. Maar begin dit jaar liepen de emoties rond de Franse ui op tot het kookpunt, toen uitgevers van schoolboeken aankondigden de traditionele oignon voortaan te gaan schrijven als ognon, dus zonder de i. Dat schoot bij veel Franse taalliefhebbers in het verkeerde keelgat. Helemaal onverteerbaar was het dat ook de nodige dakjes (accents circonflexes) gesloopt gingen worden. Het zal duidelijk zijn dat Twitter in Frankrijk ontplofte en de sociale media losgingen (#Je suis accent circonflexe). Gelukkig wordt de saus minder heet gegeten dan ze wordt opgediend.

Zilveren jubileum
Het is goed om te weten dat de 'spellinghervorming' haar zilveren jubileum alweer achter de rug heeft. Eind 1990 al namelijk publiceerde de Académie Française in het Franse Staatscourant een aantal lijsten met wijzigingsvoorstellen onder de titel Rectifications de l'orthographe. Belangrijkste doel van de hervorming was het aanpakken van uitzonderingen in de spelling, waardoor deze makkelijker te leren (leerbaarder) zou worden. De hervorming werd enthousiast begroet door de Franse onderwijswereld, maar sommige 'versimpelingen' stuitten in literaire kringen van cultuurminnend Frankrijk juist op fel verzet. Natuurlijk hadden de wijze heren van de Académie dat al voorzien. Hun recept om de rel te smoren lag al klaar: de nieuwe spelling was niet verplicht, maar kreeg een bestaan naast de oude spelling. Dat is een belangrijk en essentieel verschil met de situatie in Nederland en Vlaanderen, waar maar één officiële spelling is, die door de Nederlandse Taalunie bovendien verplicht wordt voorgeschreven voor het onderwijs en overheid.

Keuzestress? Het woordenboek geeft houvast
Twee spellingen naast elkaar klinkt prachtig, maar kan ook tot veel verwarring en keuzestress leiden bij de gebruiker. Gelukkig bieden woordenboeken uitkomst. Hun devies luidde de afgelopen jaren steeds: mondjesmaat! De voorgestelde hervormingen hebben slechts gedeeltelijk en geleidelijk hun weg gevonden naar het woordenboek. Tot voor kort bijvoorbeeld was ognon niet te vinden in het woordenboek (ook niet in bijvoorbeeld de gezaghebbende Petit Robert), simpelweg omdat deze nieuwe schrijfwijze nauwelijks toegepast werd. Na de aankondiging van de Franse schoolboekuitgevers was dat niet langer houdbaar. Vandaar dat ognon nu is toegevoegd in de nieuwste versie het Van Dale Onlinewoordenboek Frans. De hoofdvorm is echter nog steeds oignon. Dat is dus de vorm die u vindt als u op zoek bent naar de vertaling van ui of ajuin. Dat blijft zo totdat de Franse taalgemeenschap helemaal om is en ook receptenboeken en -sites, kranten en groenteboeren massaal ognon gaan schrijven.

Door alle opwinding en discussies is de orthographe rectifiée veel meer in de belangstelling komen te staan. Alle reden dus om in de nieuwe versie van het Van Dale Onlinewoordenboek Frans uitgebreid aandacht te besteden aan spelling. Enkele opvallende wijzigingen en toevoegingen:
• hoofdvorm voortaan zonder streepje: autoécole, cinéclub, jujitsu, mélimélo, milkshake, piquenique, portemonnaie, tirebouchon.
• hoofdvorm voortaan zonder -s:porte-bagage, porte-ski; in het meervoud krijgen deze woorden wel een -s:porte-bagages, porte-skis.
• woorden als lave-linge of lave-vaisselle hebben voortaan altijd een meervoudsvorm met -s:des lave-linges (ook de spelling des lave-linge is nog steeds toegestaan).
• we kenden al de pizzéria en de révolver (als variant op pizzeria en revolver). In dezelfde categorie zijn nu toegevoegd: allégro, légato, pénalty, ripiéno, sombréro, sosténuto, toréro en zelfs réalpolitique.
• varianten als cout, s'entrainer in plaats van coût, s'entraîner zijn (nog) niet opgenomen, omdat ze onvoldoende geaccepteerd zijn. We raden u af om deze vormen te gebruiken.

Altijd de meest recente versie
Als de nieuwe spelling vanaf nu inderdaad consequent (als enige) wordt onderwezen aan de jeugd, zal er een wig ontstaan tussen oude en nieuwe generatie en sterven zelfs de innig geliefde accents circonflexes op termijn een natuurlijke dood. Maar zover is het nog lang niet! En het is echt nog even afwachten hoe ijverig en enthousiast deze hervorming in de Franse en Waalse onderwijswereld zal worden opgepakt. Uiteraard blijven we scherp voor u in de gaten houden hoe de Franse spelling zich verder ontwikkelt. Als er aanleiding toe is, wordt het woordenboek opnieuw aangepast en aangevuld. U hoeft daar zelf niets voor te doen, met Van Dale Online hebt u altijd de meest recente versie van het woordenboek!

Tjerk Hacquebord, redacteur bij Van Dale Uitgevers